Na een paar keer knipperen met mijn ogen bleek het er werkelijk te staan: ‘Respect, solidariteit en duurzaamheid’, de sleutelbegrippen van de nieuwe Regeringscoalitie in de onlangs verschenen regeringsverklaring. Het was zo ver, ik was wakker geworden in mijn eigen socialistische, relativistische nachtmerrie.
Ik wil in dit stuk geen aandacht besteden aan ‘solidariteit’ of ‘duurzaamheid’. De misplaatste aanwezigheid van deze termen in een regeringsverklaring van een modern westers land moge duidelijk zijn. Aan het eerste sleutelbegrip wil ik graag wel wat woorden besteden.Het woord ‘Respect’ staat voor een prachtig concept, het straalt eerbied en bewondering uit. Toch blijkt uit de toepassing ervan dat het woord aan hevige taalkundige inflatie onderhevig is. Respect schijnt tegenwoordig iets vanzelfsprekends te zijn. Iets wat als basisprincipe van een regeerakkoord gebruikt wordt. Respect moet! ...........Of toch niet?
Volgens mij was de oorspronkelijke betekenis van respect toch werkelijk anders. Respect is niet vanzelfsprekend. Misschien wel voor het leven, de dood en voor God, maar zeker niet voor alles en iedereen. Respect is iets dat verdiend moet worden, niet iets dat als sleutelbegrip of ethische grondslag voor een samenleving kan dienen. Het is kenmerkend dat aan de basis van een nieuwe centrumlinkse regering een idee ligt, dat verantwoordelijk is voor een groot deel van de huidige problemen in Nederland. Respect zonder verdienste is een lege huls, een gevaarlijke illusie, die leidt tot frustratie en onbegrip.Hoe is het mogelijk dat een belangrijk concept zo kan devalueren? Een mogelijke reden is de misschien wel te ver doorgevoerde egalisering van de maatschappij. Als iedereen gelijk is, moet je ook voor iedereen respect hebben. Anders heb je geen respect voor jezelf, en dat is natuurlijk belachelijk. Maar verklaart deze egalisering dit nieuwe fenomeen?
Respect als noodzakelijk vereiste voor een leefbare samenleving? Op straat en op televisie gaat geen dag voorbij of je hoort de volgende opmerking; ‘we moeten respect hebben voor anderen’. Dat is natuurlijk onzin. Respect is prachtig, maar het is een individuele keuze, geen opgelegde levenswijze. Het is een teken van waardering. Wat noodzakelijk is, in een vrije maatschappij als de onze, is niet respect maar tolerantie; dat is het basisprincipe. Automatisch respect neemt namelijk de noodzakelijke kritische wereldblik weg, die nodig is voor de evolutie van ideeën en onze maatschappij. Het moet mogelijk zijn om zonder ergens respect voor te hebben, datzelfde wel te accepteren en tolereren.Misschien ben ik te aanvankelijk te optimistisch geweest bij de beschrijving van het woord ‘respect’. Naast een uiting van eerbied voor goede zaken heeft respect ook nog een andere, meer duistere kant. Respect kan ook worden afgedwongen. Dit is een fenomeen dat we kennen van de maffia. Deze Italiaanse types eisen respect op door te dreigen met geweld.
Een ander woord voor deze vorm van respect afdwingen is ‘onderwerping’.Wellicht komen we nu bij de angstaanjagende kern van de zaak. Onderwerping is de letterlijke vertaling van het Arabische woord ‘Islam’. Kan het zo zijn dat deze nieuwe regering van de Nederlandse burger verwacht dat er onderwerping plaats vindt aan de Islam. Het is immers duidelijk geworden dat het deze Regering niet om respect tegenover andere groepen in onze samenleving gaat. Respect voor homo’s is voor deze coalitie niet verplicht. Zelfs ambtenaren hoeven hier geen blijk van te geven, zij mogen immers weigeren homoseksuele koppels te trouwen, als ze daar geen zin in hebben. Geen respect voor homo’s dus. Sterker nog, zelfs tolerantie voor homoseksuelen is kennelijk niet verplicht volgens Balkenende IV. Maar toch roept de regeringsverklaring op tot respect. Waarvoor dan? Het kan niet anders of dit kabinet heeft de problematiek rond integratie en Islam op het oog gehad toen zij dit woord hebben gebruikt. Het is nauwelijks denkbaar dat hier gaat om respect uit waardering of eerbied voor de Islam, religieuze propaganda zou de scheiding tussen kerk en staat op de helling zetten. Gaat het dan werkelijk om respect afgedwongen door dreiging? Respect uit angst?De dreiging van geweld is duidelijk aanwezig. De stille getuigen uit het verleden, zoals Theo van Gogh, en minder stille getuigen uit het heden, zoals de helaas gevluchte Ayaan Hirsi ‘Ali en de gelukkig nog steeds politiek actieve Geert Wilders, zijn hier duidelijke voorbeelden van.
Ik wil in dit stuk geen aandacht besteden aan ‘solidariteit’ of ‘duurzaamheid’. De misplaatste aanwezigheid van deze termen in een regeringsverklaring van een modern westers land moge duidelijk zijn. Aan het eerste sleutelbegrip wil ik graag wel wat woorden besteden.Het woord ‘Respect’ staat voor een prachtig concept, het straalt eerbied en bewondering uit. Toch blijkt uit de toepassing ervan dat het woord aan hevige taalkundige inflatie onderhevig is. Respect schijnt tegenwoordig iets vanzelfsprekends te zijn. Iets wat als basisprincipe van een regeerakkoord gebruikt wordt. Respect moet! ...........Of toch niet?
Volgens mij was de oorspronkelijke betekenis van respect toch werkelijk anders. Respect is niet vanzelfsprekend. Misschien wel voor het leven, de dood en voor God, maar zeker niet voor alles en iedereen. Respect is iets dat verdiend moet worden, niet iets dat als sleutelbegrip of ethische grondslag voor een samenleving kan dienen. Het is kenmerkend dat aan de basis van een nieuwe centrumlinkse regering een idee ligt, dat verantwoordelijk is voor een groot deel van de huidige problemen in Nederland. Respect zonder verdienste is een lege huls, een gevaarlijke illusie, die leidt tot frustratie en onbegrip.Hoe is het mogelijk dat een belangrijk concept zo kan devalueren? Een mogelijke reden is de misschien wel te ver doorgevoerde egalisering van de maatschappij. Als iedereen gelijk is, moet je ook voor iedereen respect hebben. Anders heb je geen respect voor jezelf, en dat is natuurlijk belachelijk. Maar verklaart deze egalisering dit nieuwe fenomeen?
Respect als noodzakelijk vereiste voor een leefbare samenleving? Op straat en op televisie gaat geen dag voorbij of je hoort de volgende opmerking; ‘we moeten respect hebben voor anderen’. Dat is natuurlijk onzin. Respect is prachtig, maar het is een individuele keuze, geen opgelegde levenswijze. Het is een teken van waardering. Wat noodzakelijk is, in een vrije maatschappij als de onze, is niet respect maar tolerantie; dat is het basisprincipe. Automatisch respect neemt namelijk de noodzakelijke kritische wereldblik weg, die nodig is voor de evolutie van ideeën en onze maatschappij. Het moet mogelijk zijn om zonder ergens respect voor te hebben, datzelfde wel te accepteren en tolereren.Misschien ben ik te aanvankelijk te optimistisch geweest bij de beschrijving van het woord ‘respect’. Naast een uiting van eerbied voor goede zaken heeft respect ook nog een andere, meer duistere kant. Respect kan ook worden afgedwongen. Dit is een fenomeen dat we kennen van de maffia. Deze Italiaanse types eisen respect op door te dreigen met geweld.
Een ander woord voor deze vorm van respect afdwingen is ‘onderwerping’.Wellicht komen we nu bij de angstaanjagende kern van de zaak. Onderwerping is de letterlijke vertaling van het Arabische woord ‘Islam’. Kan het zo zijn dat deze nieuwe regering van de Nederlandse burger verwacht dat er onderwerping plaats vindt aan de Islam. Het is immers duidelijk geworden dat het deze Regering niet om respect tegenover andere groepen in onze samenleving gaat. Respect voor homo’s is voor deze coalitie niet verplicht. Zelfs ambtenaren hoeven hier geen blijk van te geven, zij mogen immers weigeren homoseksuele koppels te trouwen, als ze daar geen zin in hebben. Geen respect voor homo’s dus. Sterker nog, zelfs tolerantie voor homoseksuelen is kennelijk niet verplicht volgens Balkenende IV. Maar toch roept de regeringsverklaring op tot respect. Waarvoor dan? Het kan niet anders of dit kabinet heeft de problematiek rond integratie en Islam op het oog gehad toen zij dit woord hebben gebruikt. Het is nauwelijks denkbaar dat hier gaat om respect uit waardering of eerbied voor de Islam, religieuze propaganda zou de scheiding tussen kerk en staat op de helling zetten. Gaat het dan werkelijk om respect afgedwongen door dreiging? Respect uit angst?De dreiging van geweld is duidelijk aanwezig. De stille getuigen uit het verleden, zoals Theo van Gogh, en minder stille getuigen uit het heden, zoals de helaas gevluchte Ayaan Hirsi ‘Ali en de gelukkig nog steeds politiek actieve Geert Wilders, zijn hier duidelijke voorbeelden van.
Wil onze nieuwe regering de dreiging van geweld weg nemen door gewoonweg de makkelijke weg te kiezen. Door respect te geven als dat opgeëist wordt? Mijn nachtmerrie wordt steeds erger.Ik hoop eigenlijk dat ik het fout heb. Dat het gewoon een foutje van de schrijvers van de regeringsverklaring is geweest. Dat eigenlijk het woord tolerantie gebruikt had moeten worden. Laat ik zelf het goede voorbeeld geven en positief naar deze situatie kijken. In plaats van respect wil ik voorstellen een ander woord te gebruiken in de Regeringsverklaring. Een woord wat ruimte biedt vooruitgang en rechtvaardigheid.Als we niet respect maar tolerantie als sleutelbegrip van onze maatschappij nemen lijkt me dat een goed begin. Ten eerste past dit in de lange Nederlandse traditie van Hugo de Groot en Erasmus, beide grote voorstanders van (godsdienstige) tolerantie. Ten tweede is tolerantie, in tegenstelling tot respect, een principe dat wederkerigheid vereist. Het betekent niet alleen tolerantie voor andere culturen en godsdiensten, maar ook dat van die andere culturen en godsdiensten tolerantie tegenover de Nederlandse cultuur en wetgeving geëist mag worden.Een van de grote fouten die in het verleden zijn gemaakt, is nieuwkomers niet duidelijk te maken dat er bepaalde regels zijn waaraan iedereen zich in dit land dient te houden. De Nederlanders waren tolerant en de nieuwkomers moesten vooral hun eigen cultuur en gewoonten behouden. De wederkerigheid van tolerantie werd dus genegeerd; de bron van het kwaad.
Nu er achteraf gecorrigeerd moet worden is dat natuurlijk voor sommigen niet plezierig. Het lijkt net alsof er nieuwe regels ingevoerd worden die speciaal allochtonen en Moslims treffen. Dat is natuurlijk onjuist. Het is een kwestie van iedereen aan de zelfde regels houden; gelijkheid en wederkerigheid.Willen we voor Nederland een toekomst creëren waarin er plaats is voor iedereen dan zullen er bepaalde basisregels geformuleerd moeten worden die rechtvaardig en vooral duidelijk zijn. Beginnen met respect is contra-productief. Respect gaat niet uit van wederkerigheid. De taak van de overheid ligt niet bij het opleggen van respect maar bij het bestrijden van onrechtmatige situaties. Haal de kiemen hiervan weg. Dit geldt zowel voor de autochtone als de allochtone bevolking. Leer mensen anderen het voordeel van de twijfel te geven, maar duidt ook op de verantwoordelijkheid van mensen om pro-actief bestaande gevoelens van wantrouwen weg te nemen. Zo moeten autochtone Nederlanders tolereren dat er nieuwe, andersoortige gebedshuizen worden gebouwd in hun steden. Maar laat deze dan niet overdreven en opvallend zijn. Zo is het ook noodzakelijk dat Moslims de schijn van religieuze onverdraagzaamheid, die er bij veel niet-Moslims bestaat jegens de Islam, wegnemen. Het zou een stap in de goede richting zijn wanneer elke moskee een verklaring zou ondertekenen die inhoudt dat zij de jihad tegen niet-moslims volledig afwijst als onderdeel van de Islam en dat zij het Nederlandse rechtssysteem en de democratie volledig erkent. Inclusief de vrijheid van godsdienstkeuze en de burgerrechten van vrouwen en homoseksuelen.
Tolerantie moet gebaseerd zijn op rechtvaardigheid. Zoals Hugo de Groot het zei: ‘rechtvaardigheid brengt gemoedsrust, terwijl onrechtvaardigheid leidt tot ellende en pijn’. Laat de regels ook duidelijk zijn. Een moskee die deze verklaring niet wil ondertekenen, en dus zich niet tolerant toont tegenover Nederland, zal gesloten moeten worden. Zo zullen de rotte appels uit de mand gehaald worden en kunnen we langzaam aan gaan werken aan een werkelijk tolerantie maatschappij. Er ligt hier inderdaad een belangrijke taak bij de overheid, die sturend moet handelen. Maar beginnen met respect geeft het verkeerde signaal.
